صبر

ایوب علیه السلام از جمله پیامبرانی است که نامش در قرآن ذکر گردیده. این پیامبراز نسل ابراهیم علیه السلام می‌باشد. مادرش دختر لوط علیه السلام و همسرش (لیا) دختر یعقوب است و بعضی گفته اند (رحمة) دختر افرائم می‌باشد .عده‌ی گفته اند: (منشا) دختر یوسف بوده.

جریر طبری می‌گوید: ایوب علیه السلام هنگام مرگ نود وسه سال داشته و بعضی گویند که عمر بیشتر نمودند. ابن عباس رضی‌الله‌عنه می‌گوید: بدین خاطر او را ایوب نامیده اند که همیشه به سوی خدا روی می‌آورد (ایاب به معنای روی‌آور است و ایوب صیغه مبالغه است یعنی بسیاری روی‌آور به خدا).

ایوب (علیه السلام) بسیار با تقوا، پرهیزگار و با فقرا و نیازمندان بسیار مهربان بود. او سرپرستی یتیمان و بیوه‌زنان را به عهده می‌گرفت ومهمان را بسیار احترام می‌کرد. ایشان قوم خود را از عبادت بت‌ها بر حذر داشته و آن‌ها را به عبادت الله واحد و لاشریک دعوت می‌نمود. علمای تفسیر و تاریخ می‌گویند: ایوب (علیه السلام) دارای ثروت ومال فراوان از هر صنف ونوع بود؛ از زمین‌ها و احشام گرفته تا فرزندان وباغ‌های زیاد و فراوان؛ ولی تمام ثروت و افراد خانواده‌ی خود را از دست داد و خودش نیز به مریضی دچار شد. با وجود آن هم‌،  ذکر خداوند (جل جلا له) را کرده ودر مقابل مشکلات صبر وشکیبایی را پیشه کرد.

ایوب (علیه السلام) همه چیز را از دست داد از صحت گرفته تا مال و اعضای خانواده اش جز همسرش که زن وفادار و همیشه خدمت‌کار شوهرش بود. همسرش که به خاطر حسن رفتار و معاشرت خوب شوهرش کاملاً به او وفادار وخود را ملزم به رعایت حقوق او می‌دانست.

همسرش کارهای او را انجام داده نیازها و خواسته هایش را برآورده می‌کرد. حتا او ناچارشد برای مردم کار کند تا بتواند نفقه برای خود و شوهرش  پیدا کند. همچنان که مشکلات و سختی‌ها از سبب از دست دادن مال و فرزندان وخراب شدن صحت ایوب (علیه‌السلام) زیاد می‌شد در مقابل صبر و رضایت، حمد وثناء ایوب (علیه السلام) نیز افزون می‌شد.

مؤرخین درباره ایوب (علیه السلام) افسانه‌های فراوانی نقل کرده اند که ریشه و ماده آن‌ها را از سفر ایوب (علیه السلام) (در تورات) وتفسیر یهود از تورات به نام (هجاده) گرفته اند. علمای مورد اعتماد و بزرگان اسلام آن‌ها را مورد تایید قرار نداده اند. چرا که تحریفات فراوان در آن‌ها به عمل آمده و چیزهای فراوانی از نزد خودشان وبر خلاف واقعیت به آن‌ها افزوده شده است.

بعضی از مفسرین قرآن از تعیین نوع بلای که به ایوب (علیه‌السلام) داده شده است، انتقاد کرده اند: استاد احمد مصطفی مراعی در تفسیرخود  چنین می‌گوید: در آن‌چه روایت شده درباره‌ی مقدار ونوع بیماری شدید وفروانی که ایوب (علیه‌السلام) بدان مبتلا شده به نحوی که مورد تنفر دیگران قرار گیرد، همه مردم از او دوری نمایند، او را در خارج شهر بگذارند، جز همسرش کسی به او نزدیک نشود و تنها همسرش به تهیه نان و آب و احتیاجات او همت گمارد… تمام این روایات افسانه‌ها و اسرائیل‌یاتی است که لازم است به دروغ و نادرست بودن آن‌ها اعتقاد و باور داشت. چرا که هیچ‌یک از این روایات دروغین با سند و مدرک درست تائید نشده و نخواهد شد. از سوی از شرایط نبوت اینست که نباید شخص نبی و پیامبر، مبتلا به بیماری و نقص جسمی چنانی باشد که مورد تنفر دیگران قرار گیرد. زیرا نمی تواند با مردم رابطه پیدا کند و رسالت آسمانی و احکام الهی را به مردم ابلاغ کند.
اما قرآن کریم با صراحت می‌فرماید که ایوب (علیه السلام) به یک نوع بیماری مبتلا گردید، وقتی که به مقام دعا و تمنا در پیش‌گاه پروردگار بر آمد، خداوند (جل جلا له) دعای او را استجابت کرد و بیماری او را شفا بخشید، مال و دارایی و افراد خانواده‌ی دو چند به او اعطا کرد.

الله (جل جلا له) در قرآن‌کریم درمورد ایوب (علیه السلام) می‌فرماید: «خاطر نشان ساز بنده‌ی ما ایوب را بدان‌گاه که پروردگار خود را به فریاد خواند و گفت: شیطان مرا دچار رنج و درد کرده است و به او گفتیم، پای خود را به زمین بکوب (وقتی که پا بر زمین کوبید چشمه ای جوشید) گفتیم که این آبی است هم برای شستشو وهم برای نوشیدن (مشکلات او را بر طرف ساختیم و اموال و) اولاد دو چند بدو بخشیدیم. این امر به محض رحمت ماست و تذکری است برای خردمندان (بدو گفتیم) بسته‌ای (از ساقه‌ی گندم یا ریحان) را بگیر (وهمسرت را) با آن بزن سوگند خود را مشکن. ما ایوب را شکیبا یافتیم و بنده خوبی بود». ‌(ص:۴۴-۴۱)

منظور از دچار شدن ایوب (علیه السلام) به عذاب و ناراحتی در اثر مس شیطان که در آیه بدان اشاره شده این بود که شیطان او را به خطرناکی وبسیار مهم‌بودن بیماری‌اش وسوسه می‌کرد، تا او را از رحمت خدا نا امید کند و به ترس و وحشت دچار سازد.
در چنین حالت از شر وسوسه شیطان به الله (جل جلا له) پناه برد و با عاجزی از او خواست تا او را از این دام شیطان نجات دهد، بلای که بر او نازل شده را دفع نماید، یا توفیق به او عطا کند تا با صبرجمیل، وسوسه‌های شیطان را از خود دور نماید.

برای این‌که ایوب (علیه السلام) صحت یاب شود خداوند (جل جلا له) به او دستور داد تا پایش را به زمین بکوبد و در آبی که از آن بیرون می‌آید غسل کند و از آن بنوشد، در نتیجه‌ی انجام آن، ایوب (علیه‌السلام) صحت‌یاب شد.

مراغی در تفسیر خود چنین می‌نویسد: «بیماری ایوب علیه‌السلام از نوع بیماری‌های پوستی بوده است، مانند (اگزما) یا (خارش) و امثال آن‌ها که بدن انسان را بسیار اذیت می‌کند؛ ولی کشنده نیست و همچنین اشاره دارد که آن آب از نوع آب‌های معدنی بوده که برای مداوای این نوع بیماری‌ها بسیار مفید و قابل نوشیدن می‌باشد.

هنگامی‌که ایوب (علیه‌السلام) سخت مریض و ناراحت بود، همسرش به دنبال کار رفته بود و ناوقت کرد، ایوب (علیه‌السلام) در اثر ناراحتی قسم خورد که صد تازیانه به او خواهد زد. وقتی که بهبود یافت به خاطر این‌که زنش بسیار عفیف و خدمت‌گذار بود، خداوند سوگند ایوب (علیه‌السلام) را به آسان‌ترین وجه برای ایوب (علیه‌السلام) و همسرش حلال نمود. به ایوب (علیه‌السلام) دستور داد که به یک دسته صدتایی از ریحان همسرش را بزند تا سوگندش حلال شود. این هم یکی از گشایش‌های است که خداوند(جل‌جلاله) برای متقیان و صابران به وجود می‌آورد.
پندها و اندرزها:

صبر در مقابل مصیبت‌ها: مطلب بزرگی که ازداستان ایوب (علیه السلام) می‌توان دریافت، صبر در مقابل مشکلات و مصیبت‌ها است. باید دانست که صبر از جمله ویژگی‌های مهم یک داعی واصلاح‌گر است که بدون آن قدم گذاشتن در راه پر پیچ وخم دعوت واصلاح‌گری امری دشوار وحتی ناممکن می‌باشد.

بعضی اوقات خداوند (جل جلا له) ما را با مشکلات و مصیبت‌ها می‌آزماید، واین آزمایش‌ها نظر به ایمان‌های افراد مختلف فرق می‌کند ودر آن خداوند (جل جلا له) مقدار صبر و شکیبایی بندگان مسلمان خود را می آزماید. نباید این‌طورفکر کرد که مصیبت‌ها و مشکلات در زندگی یک فرد دلالت به بد بختی او می‌کند ویا این‌که خداوند (جل جلا له) بنده‌ی مسلمان خود را دوست ندارد. بلکه باید دانست که خداوند (جل جلا له) به وسیله‌ی این مصیبت‌ها می‌خواهد که بار گناهان بنده‌ی خود را سبک‌تر کرده و او را به خودش نزدیک‌تر کند.

پناه بردن به خداوند (جل جلا له): داستان حضرت ایوب (علیه السلام) به ما می‌آموزاند که با خلوص نیت به خدا پناه ببریم و می‌آموزاند که با تضرع و زاری و اخلاص متوجه پروردگار شویم آن‌گونه که ایوب (علیه السلام) با تضرع و زاری و ذکر اسماء‌حسنی وصفات عالی الله‌ متعال متوجه  پروردگارش شد.

خوش رفتاری با همسر: ایوب (علیه السلام) در حالی‌که سالم و ثروت‌مند بود با همسرش به نرمی و ملایمت رفتار کرد. و در مقابل، همسرش نیز در ایام سختی و مشکلات در کنار او بوده و به او وفادار مانده و او را به پاس آن ملایمت‌ها و نرمش‌ها ترک نکرد.

منبع: داستان‌های پیامبران در قرآن / مؤلف: عفیف عبدالفتاح طباره / مترجم: ابوبکر حسن زاده